پروتئین چرم، همانند پشم دارای یون منفی است. پس با رنگهای آنیونی و کاتیونیک قابل رنگرزی می باشد. استفاده از رنگ های کاتیونیک بیشتر در رنگرزی چرم انجام میگیرد که عمل دباغی، با مواد گیاهی بر روی آن انجام شده باشد.
هدف از رنگرزی چرم، بیش تر ماندگاری رنگ و الیاف آن میباشد، با توجه به نوع دباغی، نوع رنگ انتخاب میگردد که معمولاً رنگهای اسیدی، مستقیم، بازیک و متال کمپلکس هستند. در واقع هدف، تثبیت یک ماده رنگی بر روی سطح است که به طور دائمی به وسیله ماده رنگین پوشیده شده باشد یا به عبارت دیگر تثبیت مواد مصرفی در مراحل گوناگون آماده کردن پوست تا چرم (دباغی) میباشد، نفوذ رنگ بستگی به نوع چرم و دباغی آن دارد و این که با چه موادی، عمل دباغی بر روی پوست صورت گرفته است.
رنگرزی چرم و روش های رنگرزی
روشهای رنگرزی چرم
روشهایی که در حال حاضر برای رنگ کردن چرم مرسوم است عبارتند از:
- رنگ کردن در ماشین بالابان (روش حمامی): این روش رنگرزی، اساسی و عمیق بوده و رنگ به عمق چرم نفوذ میکند. رنگرزی با این روش کامل میباشد.
- رنگرزی با برس: در این روش قسمتی از چرم که رنگرزی شده، بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. ممکن است چند مرحله برس زدن تکرار شود.
- رنگرزی در سینی: این روش بیشتر برای رنگرزی چرمهای کوچک مورد استفاده قرار میگیرد.
- رنگ کردن با پیسوله: اسپری کردن رنگ بر روی چرم.
دستهبندی رنگهای مصنوعی (سفتینک) برای رنگرزی چرم (طبیعی)
- رنگهای بازیک یا کاتیونیک
- رنگهای متال کمپلکس
- رنگهای مشکی آنیلین
- رنگدانههای پیگمنت
- رنگهای مستقیم
- رنگهای اسیدی
- رنگهای راکتیو
کار رنگرزی چرم در درام یا بالابان انجام میگیرد. سرعت این دستگاه و بازبینی کار بر پایه تجربه دباغ، نوع رنگ و میزان نفوذ رنگ انتخاب میگردد. ابعاد درام رنگرزی، بین ۴/۵ متر پهنا و قطر آن ۲/۵ تا ۴ متر میباشد. سرعت چرخش آن معمولاً ۲۰ دور در دقیقه است.
شناختهشده ترین رنگهایی که در رنگرزی چرم کاربرد دارند، رنگهای کاتیونی و آنیونی هستند. رنگهای کاتیونی شامل آن دسته از رنگها میگردند که در محلول، گروه های آن دارای بار همگرا (مثبت) بوده و قادر به ترکیب با بارهای واگرا (منفی) موجود در مولکولهای پروتئین خواهند بود.
رنگهای کاتیونی، بیشتر برای رنگ کردن پوستهای دباغی شده با مواد گیاهی و یا نیز با مواد سینتیک کاربرد دارد. لیکن رنگ های آنیونی بیش تر برای پوستهای دباغی شده با کروم مناسب میباشد.
شناختهشده ترین رنگهای کاربردی در صنایع چرم سازی
- رنگهایی که بیشتر در صنایع نساجی و چرم به طور مشترک کاربرد دارند؛ مانند رنگهای اسیدی، متال کمپلکس، رنگهای مستقیم و رنگهای راکتیو
- رنگهای اکسید شونده که به رنگهای حقیقی پوست شناخته میشوند؛ مانند مشکی آنیلین
- رنگهای گیاهی که خاستگاه اصلی آن ها انواع گیاهان موجود در طبیعت میباشد.
- رنگهای کانی
رنگ های کاربردی در صنایع رنگرزی
رنگرزی با رنگهای گیاهی
این مواد مانند همه مواد دباغی گیاهی، عصارههایی هستند که با روشهای استخراج از گیاهان جدا میشوند.
رنگرزی با رنگ های اسیدی
این گونه رنگها، متداولترین انواع رنگهای مورد کاربرد در صنعت چرم و پوست میباشند. از آنجایی که ساختمان پوست و پشم هر دو از پروتئین تشکیل شده است، در بسیاری مواقع روند رنگرزی یکسان است.
پس از رنگرزی با رنگهای مستقیم، معمولاً از یک ثابت کننده به جای پایدار کننده بهره میگیرند. لیکن از پایداری نوری آن کاسته میشود. بنابراین این رنگها، چون ماندگاری خوبی ندارند کمتر به کار گرفته میشوند. برای پارچههای مرغوب پنبهای بیشتر از رنگهای راکتیو استفاده میشود.
رنگرزی چرم با رنگهای مستقیم
همانگونه که از نام رنگ پیداست؛ رنگرزی با این گونه رنگ بدون واسطه بوده و مستقیماً جذب لیف میشود. این رنگ به سبب دارا بودن گروه سولفونیک به آسانی در آب حل میشود.
رنگرزی با رنگهای متال کمپلکس
رنگهای متال کمپلکس از دیدگاه ساختمانی شیمیایی همانند رنگ های کرومی هستند ولی از دیدگاه رنگرزی، روش کار شبیه به رنگ های اسیدی میباشد.
رنگرزی با رنگ های راکتیو
واژه راکتیو، برابر با فعال یا واکنش میباشد. این نوع رنگ به دلیل داشتن عامل فعال، تحت شرایط قلیایی با گروه OH پیوند شیمیایی را پدید میآورد که این پیوند، خود سبب شست و شوی رنگ ها میگردد.
یکی از خطرات در رنگرزی با رنگ های راکتیو، هیدرولیز شدن رنگ است. ممکن است به دلیل یکسری واکنشها، جذب رنگ انجام نشود و در شست و شوی پایانی، رنگ زیادی در پس آب دیده شود.
رنگرزی با رنگهای کاتیونی
این رنگها در محیط آبی، یونیزه شده و ایجاد یک کاتیون رنگی مینمایند. به همین دلیل این رنگها، بازی نیز خوانده میشوند. باید توجه داشت که در چرم دباغی شده با کروم، این گروهها غیر فعال شدهاند و از این رنگهای کاتیونی برای چرم کرومی چندان مناسب نیست، مگر اینکه پیشتر با مواد آنیونیک مانند رزینهای دباغی یا مواد گیاهی، دندانه شده باشد. چرم رنگ آمیزی شده با رنگهای کاتیونی، رنگی شفاف و زیبا دارد، هرچند ثبات نوری خوبی نخواهد داشت.
۱---->2---->3---->4---->5
سلام. وقت بخیر. ممنون از اطلاعاتتون. اگه اطلاعاتی که میدید جزئی تر باشه یعنی مثلا درمورد رنگ طبیعی چرم گیاهانی گه میشه استفاده کرد رو نام ببرید کاربردی تره و نیاز به گشتن وپیدا کردن در سایتهای دیگه نیست.بازم ممنون.