خشکشویی داران درباره الیاف باید بدانند …

آیا دانش یک لاندری من درباره الیاف ها مهمه؟

بخش خانه دار به طور مداوم با انواع مختلفی از ملحفه، حوله، دستمال سفره، یونیفرم، لباس مهمان و مبلمان نرم و… سر کار دارد. هر خانه دار باید آگاهی لازم از الیاف نساجی مختلف و پارچه های ساخته شده از آنها را داشته باشد، زیرا مسئولیت مراقبت و حفظ همه ی اقلام نساجی فوق الذکر بر عهده آن خانم/آقا است.

از زمان های قدیم تا یک قرن پیش، تمام فیبرهای مورد استفاده در ساخت پارچه از منابع طبیعی و بیشتر، گیاهان به دست می آمد. اما امروزه از الیاف مصنوعی که ساخته دست بشر است هم استفاده میشود.

مشخصات الیاف نساجی

هر نوع الیاف مشخصات خاص خود را دار. به هر حال، الیاف طبیعی به عنوان یک گروه، دارای مشخصات مشترک هستند و لذا ما آنها را قبل از ارجاع به الیاف ساخته دست بشر در نظر میگیریم.

الیاف طبیعی

بیشتر الیاف طبیعی استفاده شده در هتل ها دارای ریشه گیاهی مانند پارچه های نخی و کتانی میباشند. ابریشم یک نوع الیاف حیوانی است که وقتی ظاهر مجلل در داخل هتل ها لازم باشد، استفاده میشود. همه الیاف حیوانی در ترکیب خود پروتئینی بوده و در ظاهر و ساختار با هم بسیار تفاوت دارند.

به علت هزینه بالای تولید، الیاف طبیعی گرانقیمت هستندو هزینه نگهداری آنها نیز گران است. به هر حال، الیاف طبیعی دارای مشخصات دلخواه کمی هستند و لذا با الیاف مصنوعی با هم ترکیب میشوند.

الیاف گیاهی

موارد زیر الیاف طبیعی از منابع گیاهی هستند.

پنبه:

بوته پنبه بیش از ۵۰۰۰ سال است که کشت میشود. امروزه، پنبه یکی از مهم ترین الیاف نساجی محسوب میشود که الیافی است که از بوته رسیده گیاه پنبه با ارتفاع ۱-۲ متر بدست می آید. الیاف پنبه از سایر الیاف های نساجی کوتاه تر است.

مزایای پنبه

پنبه یک ماده فیبری یا الیاف فراگیر است. .که به انواع مختلف پارچه فرآوری میشود.

پارچه های با وزن سنگین مانند پارچه های گل برجسته، پارچه جین و مخمل.

استفاده از پرداخت های خاص مانند قلاب دوزی و پرز دادن به پارچه

پنبه میتواند تقریبا به آسانی، با هر رنگی به جز رنگ های اسیدی و پایه، رنگ آمیزی شود.

پنبه قدرت جذب خوبی داشته و در هنگام تر بودن ۲۵ درصد مقاوم تر از حالت خشک آن است و لذا شستن آن آسان میباشد.

پنبه موجب الکتریسیته ساکن نمیشود.

پنبه هادی خوبی برای گرمایش بوده و لذا برای پوشیدن در فصل تابستان بسیار مناسب است.

پنبه به علت قوی بودن، با دوام است.

منسوجات پنبه ای به خوبی خشک میشوند.

پارچه های پنبه ای تحمل دمای شست و شوی بالا را دارد و به میزان زیاد در بیمارستان ها و جاهایی که نیاز به استریل دارد، استفاده میشود.

پارچه های پنبه ای را میتوانند به صورتی فرآوری کنند که ضد چروک باشد.

فرآوری های مختلفی روی پنبه میتواند انجام شود، از قبیل ضد آتش بودن، ضد کپک، و ضد آب.

معایب پنبه

برخی از معایب الیاف پنبه به شرح زیر میباشد

پارچه پنبه ای فرآوری نشده به آسانی چروک میشود، زیرا حالت ارتجاعی این الیاف کم است.

پارچه های پنبه ای پس از شستن آب میروند، به خصوص وقتی مواد قلیایی قوی مثل آب ژآول استفاده میشود.

پارچه های پنبه ای در مقایسه با پارچه های مثل کتانی به آسانی، تیره و کثیف میشوند.

پارچه های پنبه ای در محیط مرطوب مستعد کپک زدن هستند. لذا این پارچه ها باید در محیط خشک نگهداری شوند.

پنبه ماده ای قابل اشتعال میباشد.

پنبه در معرض مکرر آفتاب، ضعیف و زرد زنگ میشود.

پارچه کتانی:

این پارچه از ساقه گیاه (بزرک) از طریق فرآوری مشابه سازنده پنبه به دست می آید. بزرک یه گیاه است که در ارتفاعات میروید.

کیفیت الیاف کتان از پنبه نرم تز و دراز تر است.

مزیت های کتان:

مزیت های استفاده از کتان عبارتند از:

کتان دو یا سه برابر محکم تر از پنبه است به همین دلیل با دوامتر است.

رشته های کتان بلندتر از پنبه است بنابراین کمتر پرز دارند و پرز میدهند. از این رو پارچه ها مدت طولانی تری تمیز میماند و هرگونه کثیفی بر آن به راحتی پاک میشود.

کتان راحت شسته میشود چون که در هنگام خیس شدن بسیار جاذب و مقاوم است. همچنین مقاومت خوبی در برابر اکثر صابون های قلیایی دارد.

کتان در برابر بید و حشرات موذی مقاوم است.

کتان حتی در برابر اشعه خورشید آسیب نمیبیند.

پارچه های کتانی پرز نمیدهد به همین دلیل برای پاک کردن شیشه و آینه استفاده میشود.

کتان هادی گرماست به همین دلیل برای لباس فرم مناسب است.

کتان وقتی خیس میشود میتواند در برابر حرارت بالای اتو مقاومت کند.

معایب کتان:

پارچه های کتانی ارتجاعی نیستند به همین دلیل سریع چروک شده و آب میروند.

پوشیدن طولانی مدت کتان باعث چروک شدن و خط افتادن آن میشود.

کتان چروک ای ریز را بعد از پرس نمایان میکند

اگر مرطوب رها شود کپک میزند

پیوستگی مناسبی برای رنگ شدن ندارد.

کتان جذب بالایی داردولی دیر خشک میشود

کتان قابل اشتعال است.

کتان گرانقیمت است.

چتایی:

پارچه توسی-قهوه ای است که از ساقه گیاه چتایی ساخته شده است. نخ چتایی به دلیل عدم دوام زیاد، موفقیت تجاری پنبه و کتان را ندارد.

مزایا چتایی:

چتایی کم هزینه است و میتواند با بقیه الیاف اقتصادی مخلوط شود و نتیجه زیبایی بدهد.

ترکیب چتایی با الیاف مختلف به بهتر شدن دوام و مقاومت آنها در برابر آب، آتش، بید و پوسیدگی کمک میکند.

جوت یا کنف هندی:

قابلیت رنگ پذیری بالایی دارد.

محدودیت های پیش روی کنف هندی.

کنف هندی استحکام و دوام لازم را ندارد.

پرزدهی

الیاف کنف هندی احساس زمختی ایجاد میکند.

سفید کنندگی این نوع الیاف به سختی قابل شست و شو و خشک شویی میباشند.

الیاف گیاه رامی، کنف، سیزال و الیاف ابریشمی درخت پنبه یا درخت ابریشم:

رامی و کنف جز الیاف نساجی ساقه ای و مشابه الیاف کتان میباشند. الیاف نساجی گیاهی رایمی تحت عنوان علف چینی شناخته میشود. رامی ،الیاف مستحکم، زبره و پر جلوه است که قابلیت رنگ پذیری بالا نیز دارند.

علی رغم کیفیت مناسب این الیاف، رامی به دلیل انعطاف پذیری پایین، کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. با این حال برای تهیه طناب و ریسمان چند لایه و گونی استفاده میشود.

کنف نیز مانند کتان برای تهیه موکت و فرش استفاده میشود. همچنین برای تهیه گونی و طناب چند لایه و بوم نقاشی مورد استفاده قرار میگیرد. با این حال به دیلیل عدم پوسیدگی و مقاوم بودن در مقابل آب، عمده کاربرد کنف در تولید طناب های کشتی میباشد.

سیزال از برگ درختانی مانند کاکتوس بدست می آید. این نوع از الیاف های گیاهی برای تولید گونی های چند لایه به کار میرود.

با این حال عمده کاربرد آن در تهیه حصیر میباشد. از جمله مشکلات این نوع الیاف نساجی، پوسیدگی و مقاومت پایین در برابر آب میباشد

لیف نارگیل و پینا:

لیف نارگیل، لیفی قهوه ای رنگ و زمخت است گه از پوست نارگیل بدست آمده و عمده کاربرد آن در تولید طناب و حصیر و پر کردن پشتی و دیگر اسباب خانه است. پینا جزو الیاف به دست آمده از برگ درختان است و از برگ درخت آناناس به دست می آید و برای تهیه حصیر که معمولا رنگ شده و تهیه کیسه ها استفاده میشود.

الیاف حیوانی

این دسته از الیاف معمولا از موی و پوست حیوانات به دست می آیند به جز ابریشم که ترشحات لارو میباشد.

پشم:

پشم گوسفند به دلیل چروک و امواج طبیعی دارای استحکام و مقاومت بالایی میباشند. با این که الیاف پشمی صاف است اما به دلیل درهم بودن و وجود هوا بین تار و پودشان میتوان آنها را عایقی مناسب قلمداد نمود. از پشم دو نوع نخ پارچه ای و کاموایی تولید میشود. قیمت پارچه کاموایی از نخی بیشتر است.

تولید پشم:

امروزه این امر یک روند کنترل شده ی علمی میباشد تا پشم با بهترین کیفیت به دست مصرف کننده برسد. بیش از ۲۰۰ نژاد گوسفند وجود دارد که پشم سراسر دنیا را تامین میکنند. پشم ممکن است از حیوانات زنده ی سالم چیده شود یا پس از سلاخی برای گوشت از بدن آنها جدا شود.

مزایای پشم:

پشم قدرت جذب بسیار بالایی دارد.

تارهای کاموایی بسیار ارتجاعی بوده و از این رو پارچه های پشمی چین و چروک نمیشوند.

پشم به راحتی کثیف نمیشود.

پشم قابلیت شست و شو و نیز خشکشویی دارد.

پارچه های کاموایی ضد آب و ضد حریق هستند.

محدودیت های پشم

پشم قدرت جذب بالایی دارد، از این رو در مدت طولانی خشک میشود. پشم میتواند تا ۳۰درصد وزن خود آب جذب کند بدون آنکه خیس شود.

پشم نسبت به مواد قلیایی بسیار حساس است.

سفید کننده های دارای کلر روی پشم تاثیر منفی میگذارند.

تار های پشمی بسیار ضعیف هستند و این ضعف در هنگام خیس بودن افزایش میابد. زمانی که پشم خیس میشود گرایش به کش آمدن پیدا میکند.

پشم در هنگام شست و شو و خشکشویی نیاز به مراقبت ویژه دارد تا از آب رفتن یا کش آمدن آن جلوگیری شود.

پشم توسط تخم حشرات کوچک و باکتری ها صدمه میبیند.

پشم بوی محیط اطراف را جذب کرده و حفظ میکند.

پشم در صورت قرار گرفتن بیش از حد جلوی نور خورشید زرد میشود. پشم ممکن است واکنش های آلرژیک مثل تحریک یا خارش پوستی در بعضی افراد ایجاد کند.

پشم تمایل به تولید الکتریسیته ساکن دارد.

پشم با کیفیت و گران است.

فیبر های مویی دیگر:

موهای حیوانی گوناگون دیگری در ساخت پارچه به کار میرود. اما از نظرتجاری موفق نبوده اند. پارچه موهر از پشم بز انگورا یا خرگوش مو بلند به دست می آید.

کشمیر ، موی لطیف و نرم بز کشمیری و بزهای تبتی است. از موهای حیواناتی چون شتر، لاما و گاو نر نیز برای بافندگی به کار برده میشوند.

ابریشم:

این رشته پروتئینی طبیعی به طور گسترده به عنوان فیبر تجملی شناخته شده است. وقتی که کرم ابریشم به دور خود تا می تند.، پیله ابریشم به وجود می آید. مرغوب ترین ابریشم خام از نوعی کرم ابریشم به نام بامبیکس موری به دست می آید. ابریشم محکم ترین فیبر طبیعی است. برخلاف قیمت بالایشف مدت های زیادی است که به عنوان محبوب ترین پارچه قلمداد میشود و این بخاطر ویژگی های بی همتایش است.

ابریشم به دلیل لطافت، ظرافت، انعطاف پذیری، استحکامف گرمایش، حالت ارتجاعی و سبکیش مورد استقبال فراوانی قرار گرفته است و طرفداران بسیاری دارد.

مزایای ابریشم

پارچه ابریشمی درخشش طبیعی و حس لطافت دارد.

ابریشم از همه الیاف طبیعی محکم تر است

ابریشم جاذب و در نتیجه برای پوشش راحت است.

با وجود جاذب بودن، اما کاملا سریع خشک میشود.

به دلیل وجود الیاف لطیف، به راحتی کثیف نمیشود.

ابریشم برای پوشش زمستان مناسب است زیرا یک نارسانای گرما است.

رشته های ابریشم به طور ملایم ارتجاعی هستند و در نتیجه تا حدی در مقابل چروک شدن مقاوم هستند. این چروک ها در حالت آویزان از بین میروند.

فیبرهای ابریشم برای تولید پارچه های گوناگونی به کار میروند.

پارچه های حریر مثل تور، ژرژتف حریر چینی، کرپ دوشین

پارچه های محکم و سنگین مثل: ماهوت، تافته و مخمل

بر طبق علائم شست و شو، به راحتی میتوان آن را شست و شو داد یا خشک کرد.

ابریشم سفید را میتوان با استفاده از سفید کننده هایی چون آب اکسیژنه یا پربودات سدیم سفید کرد.

معایب:

رشته های ابریشم در رطوبت و در مقابل نور خورشید سست میشوند.

ابریشم به مواد قلیایی حساس است. صابون های قلیایی قوی ابریشم را زرد میکند، ازین رو نباید از آنها برای ابریشم استفاده کرد.

پارچه های ابریشمی به آسانی با آب لکه دار میشوند.

ابریشم به آسانی رنگ آمیزی میشود اما بعضی رنگ ها به دلیل ثابت نبودن بعد از شست و شو پاک شده و پارچه بی رنگ میگردد.

در برابر حرارت بالا مقاومت ندارد و به راحتی میسوزد.

در برابر اسیدها حساس است. حتی عرق کردن، پارچه را سست میکند.

اگر به طور صحیح انبار نشود مستعد حمله کپک لباس، بید پارچه، سوسک فرش است.

رنگ آن با گذشت زمان زرد میشود.

الیاف معدنی طبیعی

پنبه نسوز یا آزبست، یک الیاف معدنی طبیعی است که از سنگ برداشت میشود. ضد اسید، ضد زنگ و ضد آتش است و میتواند در برابر دمای فوق العاده بالا تاب دوام آورد.

بنابراین برای تولید لباس آتش نشانی و پارچه نسوز کاربرد دارد. با این وجود تولید پنبه نسوز آزبست در بسیاری از کشورها ممنوع است زیرا یک ماده سرطان زا است.

الیاف ساخت بشر

این الیاف میتواند مصنوعی، فلزی و یا رشته های معدنی باشند. با ترکیب کردن اکسیژن، هیدروژن و دیگر عناصر شیمیایی ساده یا ترکیبات ملکولی پیچیده تر و بزرگ تری به نام پلیمر، تولید میشوند.

از دیگر منابع این الیاف، پروتئین محصولات طبیعی مثل ذرت یا شیر است. الیاف ساخت بشر از دیگر منابع، شامل الیاف معدنی، الیاف فلزی و الیاف پلاستیکی هم گرفته میشوند.

الیاف مصنوعی

پلی استر: این الیاف پلیمر از استر به دست آمده با ترکیب دی هیدرولیک الکل، اسیدترفتالیک به وجود می آیند.

مزایا:

الیاف پلی استر خیلی خیلی محکم است.

پلی استر در برابر چین و چروک مقاوم است و نیازی به اتو کشی ندارد.

پلی استر بسیار لطیف است و برابر لکه دار شدن مقاوم است. به دلیل این که الیاف الکترواستاتیک هستند، گرد و خاک را به خود جذب میکنند اما به آسانی و با شست و شو منظم پاک میشوند.

پلی استر به راحتی شست و شو و خشک میشود و به دلیل جذب پذیری ضعیفی که دارد به راحتی و به سرعت خشک میشود.

مقاومت پلی استر در برابر نور خورشید مناسب است.

با گرما دادن به پلی استر میتوان در آن چین و پیلیسه در پارچه ایجاد کرد.

پارچه های پلی استر بشور بپوش هستند.

در برابر اسید ها و بیشتر بازها مقاوم است

در برابر بید فرش و کپک زدگی پارچه مقاوم است.

قابلیت ترکیب شدن با دیگر الیاف را دارد که منجر به بالا رفتن دوام و مقاومت در برابر چروک شدن و تولید محصولات با دوام بشور و بپوش میشود.

معایب:

در پوشیدن های مداوم پارچه هایی که صرفا از پلی استر خام درست اند، تمایل به ایجاد پرزهایی دارند. پرزها برآمدگی های کروی زبر کوچکی هستند که به ظاهر سطح پارچه و لطافت پارچه صدمه میزنند.

پارچه های پلی استر فوق العاده الکترواستاتیک هستند به همین دلیل به پوشنده ی لباس میچسبند و همچنین گرد و غبار بیشتری جذب میکنند.

پلی استر جاذب مواد چرب و مستعد لکه های چربی است.

نقطه ذوب پایینی دارد بنابراین جوانب احتیاط در شستن در دمای بالا یا اتو کردن با دمای زیاد را باید در نظر گرفته شود.

در دمای بالا پلی استر مانند دیگر الیاف مصنوعی، ذوب میشود و ممکن است ایجاد بخارهای فوق العاده سمی کند.