اتوکلاو در مراکز پزشکی و درمانی تجهیزات فراوانی جهت استریل کردن مورد استفاده قرار میگیرد، به جز استریلیزاسیون با بخار روش های دیگری مثل هوای خشک، اتیلن اکساید وروش پلاسما اشاره نمود. از آنجاییکه دمای بخار با کنترل فشار آن قابل کنترل است و بخار به نوبه خود تمیز بوده و همچنین به ابزارآلات آسیب چندانی نمیزند.

اتوکلاو بخار به عنوان پر مصرف ترین دستگاه استریلیزاسیون در آزمایشگاه های میکروبیولوژی، مراکز درمانی و بهداشتی و… استفاده میشود.

نحوه چرخش بخار در دستگاه اتوکلاو

این وسیله توسط میکروبیولوژیست فرانسوی بنام چارلزچمبرلن در سال ۱۸۷۹ اختراع شد. واژه اتوکلاو، ترکیب از دو واژه اتو از زبان یونانی به معنی خودکار و کلاویس از زبان لاتین به معنی کلید تشکیل شده است. اتوکلاو و علوم آزمایشگاهی دو جز جدا نشدنی از هم هستند. اکثر اتوکلاوها در دو محمدوده عمل میکنند:

محدوده پایین ۲۵۰-۲۵۴ درجه فارنهایت معادل ۱۲۱-۱۲۳ درجه سانتی گراد
محدوده بالا ۲۷۰-۲۷۴ درجه فارنهایت معادل ۱۳۲-۱۳۴ درجه سانتی گراد

اثر بخشی اتوکلاو بستگی به زمان، دما و کیفیت بخار و مسیر تماس بخار با مواد عفونی دارد. از این رو کیفیت بخار وارد شده به autoclave بسیار مهم است و میبایست بخار کاملا خشک و در فشار صحیح وارد محفظه autoclave شود. بنابراین باید با نصب مدار سپریتور فشار شکن و شیراطمینان از خشک بودن بخار و فشار صحیح آن اطمینان حاصل نمود.در غیر اینصورت بخار مرطوب سبب ایجاد لک بر روی تجهیزاتی میشود که قرار است استریل شود. از طرف دیگر وجود هوا در داخل اتوکلاو سبب میشود بخار به تمامی نقاط اقلام داخل محفظه نرسیده و استریلیزاسیون به شکل صحیح انجام نشود.

علت آن این است که هوای گرم در مقایسه با بخار به مدت زمان بیشتری برای استریل کردن نیاز دارد. برای مثال: بخار در دمای ۱۳۴ درجه سانتی گراد به سه دقیقه وقت برای استریل کردن مواد نیاز دارد در حالیکه هوای گرم ۱۶۰ درجه سانتی گراد در همان شرایط به دو ساعت وقت نیاز دارد. در دستگاه اتوکلاو اتوماتیک پمپ خلاء در آغاز مراحل استریلیزاسیون باایجاد مکش، هوای داخل محفظه را تخلیه کرده و سپس بخار وارد دستگاه میشود.

اما در دستگاه های دستی برای استریل کردن کامل و موثر و همچنین جهت عملکرد صحیح اتوکلاو میبایست اقلام به گونه ای در داخل autoclave قرار گیرد که بخار به تمامی نقاط آن برسد. ظروف شیشه ای باید روی کناره خود قرار داده شوندتا هو.ا بتواند جای خود را با بخار عوض کند. همچنین نصب ایرونت ترموستاتیک بر روی اتوکلاو الزامی است.

چه موادی میتواند اتوکلاو شود ؟

به طور کلی تمام مواد غیر عفونی و عفونی آلوده شده با عوامل بیولوژیک شامل بقایای نمونه های محیط کشت تلقیح شده، پاتوژن های رشد کرده، سلول های انسانی، حیوانی و گیاهی، مواد آلوده شده به مدفوع انسان یا حیوان، محصولات خونی انسان و حیوان و…میتواند اتوکلاو شوند.

چه موادی را نمیتوان اتوکلاو کرد ؟

موادی مثل داروهای سرطان زا، رادیوایزوتوپها، مواد شیمیای سمی، مواد شیمیایی قابل تبخیر یا هر ماده خطرناکی که ممکن است در اثر حرارت تبخیر شودو انتشار یابد را نمیتوان autoclave کرد.

به طور کلی مواد قابل اشتعال، واکنش پذیر خورنده و مواد رادیواکتیو نباید اتوکلاو شوند.

پیشنهاد میکنیم این مقاله رو از دست ندید

نکات و راهنمای کامل انتخاب مشعل

با چه دستگاهی بخار اتوکلاو تامین میشود؟

در برخی مورد خود دستگاه مولد دارشته یا دارای المنت هست و میتواند تولید گرما کند ولی در برخی مواد نیز باید به دستگاه دیگ بخار متصل ول شود.

مواد زائد اتوکلاو شده چگونه دفع میشوند؟

مایعات عفونی که autoclave شده اند را میتوان در سیستم فاضلاب ریخت، نصب صافی قبل از تله بخار اتوکلاو برای جلوگیری ورود ذرات به تله الزامی است. تله بخار مناسب برای اتوکلاو ها تله بخار ترموستاتیک است و فقط در اتوکلاو های بزرگ و صنعتی استفاده از تله بخار با عملکرد مکانیکی با ضریب اطمینان۳ توصیه میشود.