الیاف شناسی قسمت ۳ (برای کارمندان لاندری و خشکشویی)

ابریشم طبیعی

ابریشم طبیعی یکی از مهم‎ترین الیاف نساجی است که به مقدار زیاد از پارچه ابریشم در لباس استفاده می‎کنند. ماده‎ای که ابریشم از آن تولید می‎شود از دو سوراخ که زیر لب کرم ابریشم است خارج می‎شود. این دو رشته باهم جمع شده و در مجاورت هوا سریع خشک می‎شود و تولید ابریشم طبیعی می‎کند.

ترکیب ابریشم طبیعی:

تجربه نشان داده که ابریشم طبیعی دارای مواد زیر است:

• کربن ۴۸.۴۰%
• اکسیژن ۲۶.۷۰%
• هیدروژن ۶.۵%
• مواد معدنی خیلی کم
• ازت ۱۸.۴%

ابریشم طبیعی از دو ماده تشکیل شده است:

• فیبرین
• سریسین

ویژگی‌های ظاهری الیاف ابریشم

•  ابریشم طبیعی یا خام، زبر و کمی براق می‎باشد
• قسمت روی ابریشم دارای ماده‎ی چسبناکی به نام موم ابریشم یا سریسین است که می‎توان آن را در محلول گرم صابون حل کرده و قسمت اصلی ابریشم را ظاهر نمود
• ابریشم هم زیر میکروسکوپ دارای منظره ای صاف و منظم بوده و جلای آن زیاد است
• ابریشم خام رنگ زرد، کرم صورتی و سفید چرک دارد که در موقع گرفتن سرین (موم ابریشم) رنگ آن از بین رفته و سفید می‏شود
• ابریشم مانند سایر الیاف به آسانی مقداری رطوبت جذب می‏‎کند (در هوای مرطوب ۳۰% نسبت به وزن خود رطوبت جذب می‎کند)
• مقدار قانونی ابریشم خام ۱۱% است

پارچه ابریشم

سریسین و فیبروئین چیست؟

سریسین (موم ابریشم)، فیبروئین (ابریشم خالص) که سیرسیرین آن در آب جوش و محلول صابون و محلول قلیای رقیق و اسیدهای رقیق قابل حل است.

شناختن پارچه های ابریشم کج گاندی ابریشم پخته

از لحاظ ظاهر پارچه‎های ابریشم پخته (ابریشمی که سیریسین آن را کامل گرفته باشند) با پارچه‎های ابریشم مصنوعی شباهت کاملی دارند. برای شناخت این پارچه از ابریشم مصنوعی کافیست چند تار آن را بسوزانیم اگر مانند پشم سوخته و ذغالی مانند پشم به جا گذاشت طبیعی است و در غیر این صورت مصنوعی می‎باشد. برای شناخت پارچه‎های کج و گاندی نیز همین کار را می‎ کنیم، باید توجه کرد گاندی اصل بسیار کم است و بیشتر آنها را از ابریشم مصنوعی می‎سازند.

شستشو پارچه‎های ابریشمی (کج گاندی و ابریشم پخته)

کج و گاندی چون دارای مقداری سیریسین است نباید با محلول‎های قلیایی شسته شود چون سیرسیرین آن حل شده و پارچه خراب می‎شود. برای شستن آنها باید از بنزین سفید استفاده کرد ولی بهتر است آن را به لباسشویی مورد اعتماد داد اما پارچه‎های بدون سیرسیرین را می‎توان با آب گرم و صابون شست. سپس با آب گرم آب کشی و در حوله پیچید.

رفع مشکل سفیدک زدن پارچه ابریشم

پارچه ابریشم پخته پس از شستشو سفیدک می‎زند، برای رفع این عیب پارچه را پس از شستشو در اب ۲۰ درجه حرارت که معادل هر لیتر آب آن ۵ گرم اسید استیک دارد فرو برد، بعد از ۱۰ دقیقه محلول را زیر و رو و پارچه را خارج کرده و فشار می‎دهیم و در سایه خشک می‎کنیم.

پارچه ابریشم طبیعی را در حرارت زیاد نباید اتو کرد. پارچه ابریشم را در جای خشک و خنک نگه‎داری می‎کنند.

شناختن پارچه‎های ابریشم طبیعی

با سوزاندن می‎توان پارچه‎های ابریشم طبیعی خام (کج) و گاندی (نیم پخته) و ابریشم طبیعی کاملا پخته را شناخت. بدین ترتیب که ابریشم طبیعی در هر شکلی که باشد مثل پشم می‎سوزد.

اغلب کارخانه جات پارچه بافی پارچه‎ای از جنس مرسیز (پنبه) تهیه می‎کنند و نام پارچه گاندی می‎فروشند. برای امتحان این نوع پارچه‎ها باید مقداری از آن را سوزاند، هرگاه پارچه گاندی مثل پشم سوخت از ابریشم طبیعی تهیه شده است و الا پارچه از جنس پنبه است. از ابریشم طبیعی پخته پارچه‎هایی با نام کرب، گرب دوشین، ساتن، حریر و غیره تهیه کرد.

تاثیرات مواد مختلف در روی ابریشم طبیعی

اثر حرارت روی پارچه ابریشم

در ۱۳۰ درجه ابریشم شروع به تجزیه شدن می‎کند و آمونیاک تولید می‎کند. در حرارت بیشتر ابریشم تبدیل به ذغال می‎شود. خاکستراش شبیه خاکستر پشم است فقط بوی گوگرد را ندارد.

اثر آب بسیار داغ روی ابریشم

در اثر جوشیدن ابریشم در آب استحکام‎اش را از دست می‎دهد و جلا خود را از دست می‎دهد. فیبروئین ابریشم از حیث خواص شیمیایی شباهت به ماده اصلی پشم دارد و فقط در ترکیب خود گوگرد ندارد.

اثر محلول قلیایی روی پارچه ابریشم

فیبروئین بر عکس سیرسین در آب جوش و صابون محلول صابون و محلول قلیایی ضعیف و اسید رقیق قابل حل نیست.

به طور کلی اثر قلیایی بر ابریشم مانند پشم است. همینطور تاثیر کربنات دو سدیم بر ابریشم کم تر از کم می‎باشد چون ابریشم تقریبا گوگرد ندارد، پس محلول ابریشم در سود در محلول پلومبیت دو سود سیاه نمی‎شود. سیرسین و فیبوئین در ترکیبات ترکیبات شیمیایی تقریبا شبیه به هم هستند.

اثر محلول اسیدی روی پارچه ابریشم

ابریشم در محلول رقیق اسید کمی اسید جذب کرده و به واسطه جذب اسید، جلا آن بیشتر شده و در زمان استهلاک صدای بخصوصی می‎دهد موسوم به کراکر. اسید کلریدیک غلیظ، ابریشم را به سرعت در خود حل می‎کند مقاومت پشم و پنبه در مقابل اسید کلریدیک به مراتب بیشتر است و می‎توان به وسیله آن مقدار ابریشم طبیعی در پارچه های مخلوط پشم و ابریشم طبیعی تعیین کرد.

پارچه ابریشم در مجاورت هوا

ابریشم طبیعی در مجاورت هوا و نور آفتاب و شستشو کم دوام است. اکسید کننده‎ها مثل بی کرومات دو پتاسیم و یا پر منگنات نیز از دوام آن می‎کاهد.

محلول کلرورهای رنگ بر برای ابریشم طبیعی به طور کلی خیلی مضر است. محلول کلرور روی غلیظ، ابریشم طبیعی را در خود حل می‎کند.

تفاوت پارچه ابریشم کج و گاندی چیست؟

اگر از ابریشم طبیعی خام پارچه درست کنند ( به نام پارچه کج) و اگر از ابریشم نیمه پخته پارچه درست کنند پارچه‎ای به نام گاندی به دست می‎آید. این دو نوع پارچه را نباید با آب گرم و محلول صابون شست زیرا سیرسین آن حل می‎شود و پارچه خراب خواهد شد. پس برای تمیز کردن آن باید از بنزین سفید استفاده کرد.

نگهداری پارچه‎ ابریشم طبیعی

اگر لباس مورد لزوم نباشد، پس از تمیز کردن لباس با بنزین سفید، آن را به چوب رختی آویزان کرده و در کیسه‎های نایلونی قرار داده و درب آن را محکم می‎بندیم و در مکان خصوصی نگه می‎داریم.

طرز اتو کردن پارچه ابریشم طبیعی

برای اتو کردن پارچه‎های کج و گاندی بهتر است از بخار استفاده کنیم و اگر لباسشویی در دسترس نبود می‎توان از حرارت کم اتو هم استفاده کرد. ولی نباید روی ان پارچه مرطوب انداخت و اتو کشید چون خراب می‎شود. ولی اگر پارچه از ابریشم پخته باشد می‎توان از بخار یا حرارت کم اتو و یا پارچه نم دار استفاده کرد.